Sistema ta’ Ġol-Utru
X'inhu l-IUS?
L-IUS għandha qafas tal-plastik forma ta' T simili għall-IUS tar-ram, iżda b'riserva ta' sterojdi. It-terminu IUS jintuża biex jiddistingwi l-kontraċettiv ormonali ta' ġol-utru minn apparat ta' ġol-utru bbażat fuq ir-ram (IUSs). L-IUS tintuża kemm bħala metodu ta' kontraċezzjoni kif ukoll bħala trattament għal mestruwazzjoni qawwija, mestruwazzjoni b'ħafna uġigħ, u għall-endometrijożi.
Kif taħdem l-IUS?
It-tagħmir għandu tul ta' 32 mm u dijametru ta' 4 mm. Jiddaħħal mill-kanal tal-għonq tal-utru u jitpoġġa fl-utru, fejn minn hemm jitfa' l-ormoni 24 siegħa kuljum għal perjodu rakkomandat bejn 3 u 5 snin. L-ammont ta' ormoni sintetiċi li titfa' s-sistema hu biss frazzjoni mid-doża ta' kuljum li jintefgħu permezz ta' kontraċettivi orali, u għalhekk l-effetti sekondarji għandhom ikunu inqas mill-metodi orali. L-IUS tista' titwaħħal biss minn tabib kwalifikat. Matul il- proċedura, li ddum biss ftit minuti, l-għonq tal-utru jinfetaħ u l-IUS tiddaħħal permezz ta' apparat ta' inserzjoni.
L-IUS tipprevjeni t-tqala billi:
- tagħfas l-endometriju, li tagħmilha diffiċli biex tkun tista' ssir impjantazzjoni.
- F'xi nisa l-IUS tnaqqas il-funzjoni tal-ovarji - tipprevjeni r-rilaxx ta' bajda kull xahar (ovulazzjoni).
- Tikkawża wkoll li l-mukus tal-għonq tal-utru jeħxien, u b'hekk l-isperma ma tkunx tista' tgħaddi.
Kemm hi effettiva l-IUS?
L-IUS hija bejn 98% sa kważi 100% effettiva fil-prevenzjoni tat-tqala. L-IUS għandha rata medja ta' falliment ta' inqas minn 0.2 għal kull 100 sena ta' mara sa 5 snin.
Meta jista' jkolli IUS imdaħħla?
Tista' tibda kwalunkwe ġurnata taċ-ċiklu mestruwali jekk il-fornitur tal-kura tas-saħħa jkun ċert li m'intix tqila.
Kif titwaħħal?
- Il-tabib tiegħek se jiċċekkjalek il-vaġina biex jiċċekkja l-utru u d-daqs tal-ġuf tiegħek.
- Jista' jkollok bżonn ta' test ta' smear, jiċċekkjak għal infezzjonijiet eżistenti (STIs) u jikkurak kif xieraq.
- L-inserzjoni tal-IUS m'għandhiex tieħu aktar minn 5 minuti.
- L-IUS tiddaħħal permezz tal-għonq tal-utru għal ġol-utru (il-vaġina tinżamm miftuħa biex tiddaħħal).
- Jista' jkun li tħoss uġigħ bħal matul il-mestruwazzjoni u bugħawwieġ wara l-inserzjoni għal ftit jiem. Tista' tieħu wkoll mediċini li jtaffu l-uġigħ jekk ikollok bżonn.
Kif inkun naf li għadha f'postha?
- L-IUS għandha żewġ ħjut irqaq li jiddendlu 'l isfel mill-utru tiegħek, fuq il-vaġina tiegħek.
- Tista' titgħallem tħoss dawk il-ħjut u tiċċekkja li jkunu f'posthom.
- Jekk taħseb li l-IUS inqalgħet jew mhux qiegħda f'postha, l-aħjar tuża aktar protezzjoni (bħal kondoms) kontra t-tqala matul is-sess.
Nista' ninqabad tqila meta nneħħi l-IUS?
L-IUSD tista' titneħħa fi kwalunkwe ħin jekk persuna tkun trid toħroġ tqila. L-IUS titneħħa minn tabib li jara l-ħjut tal-IUS fil-vaġina u jiġbed l-IUS bil-mod 'il barra.
X'inhuma l-vantaġġi tal-IUS?
- Tnaqqis fil-mestruwazzjoni qawwija u fit-tul.
- Tnaqqis fl-uġigħ mestruwali eċċessiv.
- Mestruwazzjoni mhux frekwenti jew nieqsa.
- Effikaċja għolja.
- Riversibbli.
- Mhux relatata mal-att sesswali.
X'inhuma l-iżvantaġġi tal-IUS?
- Nuqqas ta' mestruwazzjoni.
- Dmija irregolari.
- Ikun hemm bżonn li l-għonq tal-utru jitwessa' u dan jista' jkun ta' skumdità, u għal xi nisa jkun ta' wġigħ.
- Espulsjoni tal-IUS.
- Tiċrit tal-utru, tal-imsaren, u tal-bużżieqa tal-awrina.
- Pożizzjoni ħażina tal-IUS.
- Tqala kkawżata minn espulsjoni, perforazzjoni, jew pożizzjoni ħażina.
- Żieda żgħira fir-riskju ta' tqala ektopika jekk ikun hemm falliment tal-IUS.
X'inhuma l-effetti sekondarji tal-IUS?
Tista' tħoss l-effetti sekondarji li ġejjin:
- Xi nisa jistgħu jiżviluppaw ċesti funzjonali fl-ovarji.
- Sensittività fis-sider.
- Akne.
- Uġigħ ta' ras.
- Nefħa ġenerali fil-ġisem.
- Bidliet fil-burdata.
- Dardir.
- Dmija irregolari.
- Nuqqas totali taċ-ċiklu tal-mestruwazzjoni.
- Problemi fil-ġilda.
X'inhuma r-riskji tal-IUS?
Il-biċċa l-kbira tan-nisa jistgħu jużaw l-IUS, inklużi dawk li huma pożittivi għall-HIV. It-tabib tiegħek jiggwidak skont l-istorja medika tiegħek.
L-IUS tista' ma tkunx adattata għalik f'każ ta':
- Tqala.
- Dmija fil-parti ġenitali mhux eżaminata.
- Tibdil tal-valv tal-qalb.
- Anomalija konġenitali jew miksuba fl-utru li taffettwa l-parti ta' fuq tal-utru, in-naħa l-oħra ta' fejn hemm l-għonq.
- Tumuri suspettati jew ikkonfermati fl-utru jew fl-għonq tal-utru.
- Mard reċenti fiċ-ċelloli tal-utru ta' persuna (trophoblastic disease).
- Effetti sekondarji serji mis-COC, li m'għandhomx x'jaqsmu mal-estroġenu.
- Mard tal-fwied, adenoma tal-fwied jew kanċer preżenti.
- Infjammazzjonijiet u mard fil-vini preżenti minħabba embolu tad-demm (thrombophlebitis jew thromboembolic disorder).
Ir-riskji relattivi jinkludu:
- Mard sistemiku kroniku.
- Fatturi ta' riskju minħabba mard fl-arterji.
- Każijiet imgħoddija jew attwali ta' mard serju fl-arterji.
- Difetti severi fil-lipidi.
- Suffejra kolestatika li tfeġġ ta' spiss.
- Kanċer minħabba l-isterojdi tas-sess, eż. kanċer tas-sider.
- Ċesti funzjonali fl-ovarji fejn persuna jkollha tiddaħħal l-isptar.
- Każijiet imgħoddija ta' tqala barra mill-utru.
- Mediċini li jistgħu jinterferixxu mal-effikaċja tas-sistema ta' ġol-utru (fittex il-parir tal- ispiżjar jew tat-tabib jekk qed tieħu mediċini oħra).
X'għandek tiftakar:
- It-tip ta' IUS tiegħek.
- Meta għandha titneħħa l-IUS.
Nista' nara d-demm meta nibda l-IUS?
Bidliet fid-dmija u bugħawwieġ huma komuni. Mur għand it-tabib tiegħek jekk dawn il-bidliet qed idejquk.
Kif inkun naf jekk għandix infezzjoni?
- Ikollok uġigħ fin-naħa t'isfel taż-żaqq.
- Ikollok temperatura għolja.
- Ikollok tisfira tinten.
Nista' naqleb għal metodu ieħor ta' kontraċezzjoni?
Iva, tista' tibdel għal metodu ieħor ta' kontraċezzjoni kull meta tixtieq. Tkellem mat-tabib tiegħek biex tiddiskuti aktar dwar kwalunkwe metodu affidabbli ieħor.
Jista' jkolli IUS imwaħħal wara korriment?
L-IUS tista' tiddaħħal immedjatament wara korriment.
Għadni kif kelli tarbija. Meta jista' jkolli IUS imdaħħla?
IUS tista' titwaħħal wara 4 sa 6 ġimgħat wara li twelled. Se jkollok bżonn ta' kontraċezzjoni alternattiva minn 3 ġimgħat wara t-twelid sakemm tiddaħħal l-IUS. F'ċerti ċirkostanzi l-IUS tista' wkoll tiddaħħal 48 siegħa wara t-twelid.
Huwa sikur li tuża IUS meta tkun qed tredda' u ma taffettwax il-provvista tal-ħalib tiegħek.
Kemm għandi mmur għal vista ta' spiss?
It-tabib tiegħek se jiggwidak meta jkun l-appuntament li jmiss tiegħek. Madankollu, tistenniex sal-appuntament li jmiss jekk:
- Qbiżt mestruwazzjoni, jew taħseb li tista' tkun tqila.
- Jista' jkollok STI jew HIV/AIDS.
- Il-ħjut tal-IUS jidhru li biddlu t-tul tagħhom jew m'għadhomx hemm.
- Għandek uġigħ qawwi fin-naħa t'isfel taż-żaqq.
Jekk għandi l-IUS, jien protetta minn Infezzjonijiet Trażmessi Sesswalment?
Le, il-kondoms tal-irġiel u tan-nisa biss (meta jintużaw b'mod korrett u konsistenti) jipproteġuk mill-STIs.